Borg Rusthoven, Rijksweg 39, Wirdum

Borg Rusthoven is een voornaam landhuis. Volgens de gevelsteen werd de borg in 1686 gebouwd. Opdrachtgever was Johan Eeck, burgemeester van Groningen. Zijn vader was de stichter van het nabijgelegen Ekenstein. De toegangsweg naar de borg wordt omzoomd door prachtige bomen. Eromheen tuinen en singels. De borg is een rijksmonument, evenals de theekoepel, het park, brug en het hek.
De borg is een hoog blokvormig bakstenen gebouw op een omgracht terrein. Het pand heeft twee bouwlagen onder afgewolfd zadeldak met geglaasde donkere pannen en twee schoorstenen met kappen. De voorgevel is vijf ramen breed, de onderste ramen zijn H-vensters, de bovenste meerruitsramen. De ingangspartij in het midden van de gevel heeft een dubbele deur met gietijzeren roosters. Achter het huis zit een uitkragende aanbouw onder een laag zadeldak met rode pannen, het restant van een landbouwschuur.
Volgens onderzoek moet er ook nog een ouder gebouw geweest zijn. De borg bezat geen heerlijke rechten, wat vaak bij andere borgen wel het geval was. Niettemin is Rusthoven een late representant van een generatie steenhuizen, die grotendeels verloren is gegaan. De borg is in de loop van de eeuwen in bezit geweest van de families Aldringa, Schaffer en De Canter. In 1765 werd Rusthoven gekocht door Frederik Halsema, zilversmid te Groningen.
In 1804 werd de borg verkocht aan steenfabrikant Jan Hendrik Sissingh, die deze verbouwde en zo ongeveer zijn huidige vorm gaf. Vermoedelijk werd Rusthoven ook in deze periode gepleisterd. Sissingh stichtte er ook een tichelwerk en een kalkbranderij. Er was in die tijd een toenemende vraag naar bakstenen en de ligging van de borg aan het Damsterdiep was ideaal voor Sissingh. De benodigde turf uit de Veenkoloniën kon zo heel eenvoudig worden aangevoerd. De fabriek werd het tichelwerk genoemd (tichel staat voor steen of aardewerk). Rusthoven wordt dan ook een tichelborg genoemd.
De band tussen borg en fabriek bleef bestaan tot 1924. Het steenfabriek werd in dat jaar gekocht door B. van der Veen Czn. Hij maakte er een moderne steenfabriek met ringoven van. In 1955 kocht Van der Veen ook borg Rusthoven, die nogal vervallen was en redde hem van instorting. Van der Veen liet het huis restaureren. In 1969 werden twee pijlers van borg Vredenhoven bij de ingang neergezet. In 1987 onderging Rusthoven een grondig restauratie, waarbij het pleisterwerk weer werd weggehaald. De borg werd in 1992 gerestaureerd waarbij werd uitgegaan van behoud en niet van herstel van oudere toestand. De borg Rusthoven wordt particulier bewoond en is periodiek open voor het publiek.
De fabriek was in bedrijf tot 1965 en raakte daarna in verval. Het terrein is sinds 2019 eigendom van Stichting Het Groninger Landschap.
Borg Rusthoven is van algemeen belang: vanwege de ouderdom, vanwege de architectonische en cultuurhistorische waarden, als goed voorbeeld van een kleine borg en vanwege de centraal gelegen historische situering van de parkaanleg.
Een aantal jaren geleden werd de borg onbewoonbaar door forse aardbevingsschade. De versterkingsoperatie is in 2019/2020 begonnen. Voor de borg werd gekozen voor de methode base isolation. Met base isolation wordt het pand losgezaagd van het fundament en een meter opgetild. Vervolgens is een nieuwe schokbestendige fundering aan het gebouw toegevoegd. De bestaande vloer van de begane grond is hierbij gesloopt. In plaats daarvan is een betonnen vloer gestort. Daaronder kwam een tweede betonnen vloer, gefundeerd op staal. Tussen deze twee betonplaten zitten zogenaamde base isolatoren: trillingsdempers. Dat betekent dat bij een aardbeving het gebouw vrij kan bewegen van de fundering, waardoor de schokken worden opgevangen.
Door deze methode is een groot deel van de monumentale waarde van de borg bewaard gebleven. Het monument is nu bestand gemaakt tegen de gevolgen van aardbevingen.