Ewsum, schathuis, Oosterburen 1, Middelstum
Van de beide schathuizen (bouwhuizen) is alleen het rechter (= oostelijke) bewaard gebleven.
Het rijksmonument is een bakstenen gebouw van één bouwlaag op rechthoekige plattegrond onder twee evenwijdige noord-zuid gerichte zadeldaken met zakgoot. Het oostelijke dak is lager. Beide zijn gedekt met nieuwe grijze pannen. In het midden van de lange (westelijke) voorgevel een getoogde inrijdeur met daarboven in het verlengde van de gevel een bakstenen dakkapel onder zadeldakje met windveren. In het geveltje een rond venster met daaronder een ingemetselde zandstenen wapensteen (Tamminga) op een balustervormig hoogreliëf met acanthusbladeren. Rechts van de inrijdeur vier zeslichtvensters, links één dito venster, twee kleine vierlichtvensters en een lage deur.
Het schathuis is van algemeen belang vanwege de ouderdom, vanwege de cultuurhistorische waarden en als functioneel onderdeel van het complex.
Staatsbosbeheer liet tussen 1984 en 1994 een 'dorpsbos' voor Middelstum aanleggen (Middelstumerbos) ten zuiden van de oprijlaan van Ewsum. Begin jaren 1990 werd besloten tot het herstel van borgterrein en gebouwen en het 'teruggeven' van het borgterrein aan de Middelstumer bevolking. In 1991 werd de donjon hersteld. In 1992 werd door een kunstenaarspaar een deel van het schathuis bewoond , de stichting Werkprojecten De Ossekop (vernoemd naar het appelras) opgericht, een sociale werkplaats die verstandelijk beperkte jongeren en langdurig werklozen met psychische problemen laat werken op het terrein vanuit de werkplaats in de schuur achter het schathuis. Later werd de naam gewijzigd in Groenprojecten Ewsum en tegenwoordig heet het Ewsum WerkPro.
In 2006 werd in het kader van de opheffing van de Stichting Groninger Borgen het terrein voor 1 euro overgedragen aan de nieuwe Stichting Beheer Borgterrein Ewsum (ontstaan tijdens de restauratie van het schathuis), die het terrein sindsdien in erfpacht houdt van Staatsbosbeheer. Hetzelfde jaar werd een theeschenkerij geopend in het gerestaureerde koetshuis van het schathuis. Verder is er een tentoonstellingsruimte gevestigd in het schathuis waar wordt geëxposeerd door de stichting Beetke Benieuwd. Sinds 2003 worden elk jaar zomers streekproductenmarkten en andere activiteiten georganiseerd op het borgterrein.