Petrus en Pauluskerk Kerkpad 1, Loppersum

De oorspronkelijk aan Petrus en Paulus gewijde kerk kwam in verschillende fasen tussen 1217, toen de oude kerk afbrandde, en 1530 tot stand. De kerk is een rijksmonument. De dorpskathedraal of ook wel boerenkathedraal in Loppersum behoort, tot de top honderd van unieke kerkelijke monumenten in Nederland.
Het is een grote kruiskerk met een indrukwekkend vijfzijdig gesloten koor in gotische stijl, zijkappellen, een zijbeuk en een forse toren van drie geledingen met een zadeldak. De kerk van Loppersum was eerst gewijd aan Petrus en later, toen de kerk werd vergroot tot kruiskerk ook aan Paulus. De Paus gaf toen aan de deken het wapen met de sleutel en het zwaard dat op de klok en de gevelsteen bij de zuideringang te zien is. Met een aantal andere dekenaatskerken, zoals die in Farmsum, Usquert, Baflo, Leens en Oldehove behoort de Lopster kerk waarschijnlijk tot de oudste kerkstichtingen in de Ommelanden. Men neemt aan dat ze door Liudger zijn gesticht rond 800.
Zowel binnen als buiten is te zien dat de kerk vele verbouwingen heeft ondergaan. Een restant van het doksaal, een tribune voor zangers tussen koor en schip is nog zichtbaar op de westwand van het zuiderdwarspand. Ooit had de kerk behalve het hoofdaltaar, drie altaren gewijd aan Anna, Catharina en Christoffel.
Het interieur van de kerk is net zo indrukwekkend als het exterieur. De Lopster kerk heeft schilderingen uit verschillende periodes. De oudste zijn uit het eind van de 13de eeuw in het transept, steendecoraties en in de sluitringen de Kruisiging en het Lam Gods. In de noorderkapel, de Mariakapel, werden aan het eind van de 15de eeuw scenes uit het leven van de Moeder Gods aangebracht. De rode beschildering van de ribben en schalken in het koor dateren uit dezelfde tijd. De figurale voorstellingen in het koor zijn uit omstreeks 1500. De volgorde van de schilderingen is wellicht de volgorde van de kerkelijke Mariafeesten. Loppersum had na de reformatie tot aan 1922 twee pastorieën en twee predikanten.
Verder behoren er tot inventaris een eiken deur uit 1564, De herenbank en de kansel zijn 17de eeuws. De herenbank met gesneden bekroning is voorzien van familiewapens uit de 18de eeuw. De consistoriekamer bevat een marmeren schouw uit 1772. Op het koor en op “Gods akker”, het kerkhof, liggen fraaie grafzerken met aansprekende symboliek.
Het monumentale orgel is volgens een tekst op het orgel gebouwd in 1562. In 1735 verving A.A. Hinz het binnenwerk van het hoofdwerk en in 1803 deed H.H. Freytag hetzelfde met het rugpositief. In 1880 liep het instrument door blikseminslag schade op dat door de Fa. Van Oeckelen werd hersteld. Kas, orgeltribune en veel ornamenten dateren nog uit 1562. De engel met bel was ooit verbonden met het torenuurwerk.
In de Lopster kerk hangt, in een glazen kastje aan de muur, een haarvlecht. Volgens de overlevering is deze afkomstig van een jonge en mooie adellijke dame, die al te trots was op haar bezit en als waarschuwing aan alle ijdele vrouwen haar afgeknipte haar in de kerk liet ophangen.