Voormalige pastorie, Kerkepad 2, Garrelsweer
Deze voormalige pastorie is in 1931 gebouwd in een Groningse strakke variant van de Amsterdamse School. De pastorie verving een eerder exemplaar uit de 19de eeuw. Architect Barteld Kornelis Dertien uit Losdorp tekende voor het ontwerp.
Het rijksmonument telt twee bouwlagen en is opgetrokken in rode baksteen met diepe voegen op een trasraam van zogenaamde mondsteen. Het schilddak is gedekt met zwart geglazuurde verbeterde Hollandse pannen. Het huis heeft brede dakoverstekken en hoge schoorstenen. De hoofdingang is aan de noordzijde, verscholen in een loggia die zich doorzet op de verdieping. De deur heeft een glas in lood deurlicht tussen twee glas in lood zijlichten. Aan de oostgevel is een lage uitbouw waarin een studeerkamer. De westzijde van het huis heeft een uitbouw onder een gebroken schilddak en een platte aanbouw. De zuidgevel heeft een erker.
Om het huis ligt een ruime tuin. Het interieur is tamelijk gaf bewaard gebleven en is door de huidige bewoners weer voorzien van bij de architectuur behorende kleuren en detailleringen.
De pastorie is van algemeen belang vanwege architectuur- en cultuurhistorische waarde: als voorbeeld van een pastorie uit 1931 in een aan het zakelijk expressionisme verwant bouwtrant, vanwege het verzorgde, strakke vormgeving, vanwege de ruimtelijke en functionele relatie met de kerk en begraafplaats, vanwege de hoge mate van gaafheid van het exterieur, vanwege de beeldbepalende ligging middenin het dorp aan het Damsterdiep. In het interieur zijn onder meer van belang: in de hal de deuren met glas in lood lichten, de houten trap met aan een zijde schotwerk met geometrische motieven en aan de andere zijde een aan de muur bevestigde leuning. In de gang de tegelvloer in zwart, rood en crème.
Een aantal jaren geleden werd de pastorie onbewoonbaar door forse aardbevingsschade. De versterkingsoperatie is in 2016/2017 begonnen. Voor de pastorie in Garrelsweer werd gekozen voor een niet onomstreden methode: base isolation. Met base isolation wordt het pand losgezaagd van het fundament en een meter opgetild. Vervolgens is een nieuwe schokbestendige fundering aan het gebouw toegevoegd. De bestaande vloer van de begane grond is hierbij gesloopt. In plaats daarvan is een betonnen vloer gestort. Daaronder kwam een tweede betonnen vloer, gefundeerd op staal. Tussen deze twee betonplaten zitten zogenaamde base isolatoren: trillingsdempers. Dat betekent dat bij een aardbeving het gebouw vrij kan bewegen van de fundering, waardoor de schokken worden opgevangen.
Door deze methode is een groot deel van de monumentale waarde van de pastorie bewaard gebleven. Het monument is nu bestand gemaakt tegen de gevolgen van aardbevingen. De pastorie in Garrelsweer is een van de eerste rijksmonumenten die via base isolation aardbevingsbestendig is gemaakt. Borg Rusthoven, een monumentale borg die even verderop langs de N360 staat, werd later ook op deze spectaculaire manier versterkt, evenals boerderij Wester Enzelens aan de Wijmersweg 2 in Garrelsweer.