Standbeeld Cleveringa
Op het Cleveringaplein in Appingedam is in november 2020 een standbeeld geplaatst van de in Appingedam geboren jurist professor Rudolph Pabus Cleveringa (1894-1980). Het eerbetoon is een cadeautje van Historische Vereniging Amasius en Stichting Activiteiten Stad Appingedam (SASA) voor de gemeente. Het beeld van deze bekende Damster staat op het naar hem vernoemde Cleveringaplein, tussen de bibliotheek en het Huis Blankestein en is ontworpen door beeldhouwer Elise d’Hont.
In 1927 werd Cleveringa aangesteld als hoogleraar handelsrecht en burgerlijk procesrecht aan de Universiteit van Leiden. Hier hield hij op 26 november 1940 zijn vlammend betoog tegen het ontslag van zijn Joodse collega’s, de hoogleraren Meijers en David. De Leidse studenten besloten naar aanleiding van zijn protest te staken. Cleveringa werd wegens zijn rede opgepakt door de Sicherheitspolizei en tot in de zomer van 1941 opgesloten in de gevangenis van Scheveningen. In 1944 werd hij als gijzelaar geïnterneerd in Kamp Vught. Cleveringa maakte deel uit van een College van Vertrouwensmannen dat het verzet coördineerde. Na de oorlog hervatte Cleveringa zijn werk aan de Universiteit Leiden tot zijn emeritaat in 1958. Hij werd lid van de Raad van State en bleef dit tot 1963, toen hij staatsraad in buitengewone dienst werd. Cleveringa ontving van de Amerikaanse regering in 1953 de Medal of Freedom voor zijn verzetswerk.
De 26 novemberrede die in 2015 uitgeroepen werd tot de Beste speech van Nederland, wordt jaarlijks over de hele wereld herdacht en gevierd. In Nederland in het Academiegebouw in Leiden als ‘Cleveringa’s les van toen en zijn les voor nu’ over recht, vrijheid en verantwoordelijkheid. Ook verzorgen Leidse hoogleraren Cleveringa-lezingen voor de circa 40 Cleveringa-comités in binnen- en buitenland. In 2003 werd Cleveringa gekozen tot de grootste universitaire Leidenaar, vóór Christiaan Huygens en Johan Rudolph Thorbecke.
Kunstenaar Elise d’Hont heeft professor Cleveringa afgebeeld als redenaar, op de leeftijd die hij had toen hij zijn beroemd geworden rede uitsprak. Zijn papier met de rede in zijn ene hand en sprekend, kijkend en wijzend naar zijn studenten met zijn andere hand.
In zijn toespraak op een bijeenkomst van de NSSF noemde R. van Genechten, een Vlaams-Nederlands jurist die collaboreerde met de Duitse bezetters, de Leidse universiteit met haar opstandige hoogleraren en studenten een ‘horzelnest dat moet worden uitgebrand’. De hoogleraren stoorden zich hier niet aan, ze zagen het zelfs als een geuzennaam. Na de oorlog hebben zij een dasspeld laten maken met de afbeelding van een horzel. Ergens in het beeld van Cleveringa heeft de kunstenaar dan ook een horzel verwerkt.
Kenmerken

Door: Elise d’Hont