Deze kerk staat op de Unesco top 100 lijst van monumenten. Het is verreweg het oudste gebouw van de stad en is naast de Groninger Martinikerk en de A-kerk de enige hallenkerk in de provincie Groningen.

Oorspronkelijk eenbeukige romano-gotische kruiskerk (rond 1225), maar is in de loop van de tijd door allerlei verbouwingen uitgebreid tot een hallenkerk. Er omheen ligt het voormalige kerkhof, dat aan één kant in een plantsoen is veranderd. Binnenin de kerk een sacramentshuisje dat eraan herinnert dat de kerk eens rooms-katholiek is geweest. De kerk was oorspronkelijk aan Maria gewijd, maar kreeg in 1408 een andere patroonheilige: Sint-Nicolaas, beschermheilige van zeevarenden. Deze ontwikkeling loopt parallel met de ontwikkeling van Appingedam van eenvoudige handelsnederzetting tot koopmansstad.

Door alle verbouwingen maakt de kerk van binnen een grootse indruk. De verschillen tussen het 13de-eeuwse en het 15de-eeuwse deel van de kerk zijn aan de binnenkant goed zichtbaar door het verschil in gewelfbouw: schip, dwarspand en koortravee hebben romano-gotische koepelgewelven, deels met rijk gevormde rozetten, terwijl de zijbeuken als ook de zuidelijke kapel gotische kruisgewelven bezitten. De noordelijke kapel is overdekt met een stergewelf. Na de hervorming werd de kerk in 1594 witgepleisterd. Er zijn nog enkele muurschilderingen onder het wit vandaan gekomen. Een schildering van de beschermheilige St. Nicolaas bevindt zich op het gewelf van de koorsluiting. In het koor liggen bewerkte grafstenen van leden van de families Snelgersma en Houwerda.

In de 13de eeuw moet de kerk aan de westzijde een toren hebben gehad. De preekstoel uit 1665 rust op een pelikaan – het motief van het Damster stadswapen – welke later is aangebracht. Het orgel werd gebouwd door Albertus A. Hinsz in 1774. Hierbij werden onderdelen gebruikt van het oude orgel uit omstreeks 1500. Deze bewaard gebleven registers maken het orgel uniek. Het houtsnijwerk werd geleverd door Casper Struiwig.