Romanogotische kerk en toren op omgracht kerkhof.
De kerk begint als tufstenen gebouw omstreeks 1100. Enkele decennia later wordt de kerk naar het westen verlengd. De uitbreiding in baksteen volgt in de 13e eeuw. Het vijfzijdige koor komt in de 14e eeuw. Ook de toren heeft in etappes haar vorm gekregen. Gebouwd in 1200, verhoogd in 1554 en hersteld in onder andere 1714 en 1885. De spitsboogvensters komen uit de 16e eeuw.
De kerk heeft prachtige schilderingen: op de meloengewelven afbeeldingen van dieren, Bijbelverhalen en heiligen met hun attributen: zoals Catharina met het rad, en Pancratius met zijn zwaard.

De ingang van de oude kerk zat in de zuidmuur, binnen goed te zien aan de oostkant van de preekstoel.
Omstreeks 1150 is de kerk in een kleiner formaat tufsteen naar het westen verlengd, in elk geval tot en met de tegenwoordige middelste travee. Kleine rondboogvensters gaven schaars licht in de vlak gedekte ruimte. In noord- en zuidwand is de plaats van een aantal vensters in de pleisterlaag zichtbaar gemaakt. Verdere uitbreidingen in de eerste helft van de 13e eeuw waren van baksteen. De kerk werd nogmaals naar het westen verlengd en verhoogd en van koepelvormige meloengewelven voorzien.
De romano-gotische vormgeving is het beste bewaard gebleven in de noordgevel, waar bij de restauratie een venster met een flankerend spaarveld tevoorschijn kwam.

De opvallend dunne westmuur van de kerk (noodmuur?) zou een indicatie kunnen zijn voor een verdere verlenging van de kerk. De rond het jaar 1200 gebouwde toren stond daarvoor in de weg. Men heeft toen de naar het zuiden scheefgezakte toren laten staan; wel is hij in 1554 na gedeeltelijke afbraak opnieuw opgebouwd. De verhoging bestaat uit drie geledingen, gescheiden door natuurstenen waterlijsten. Het bovenste deel van de toren wordt met natuurstenen hoekblokken verlevendigd.
De klok, met daarin de naam van de patroonheilige van de kerk, is gegoten in 1435 (anonieme gieter, 1435, diam. 67 cm. Mechanisch torenuurwerk, J.H. Addixks en Zoon, Amsterdam).

De spitsboogvensters dateren uit de 16e eeuw. In 1865 is de toegang in de oostzijde van het koor gemaakt. Vermoedelijk is toen ook de scheiding tussen koor en schip aangebracht. Uit historische en esthetische overwegingen is deze wand bij de restauratie gehandhaafd. Buiten werd de in slechte staat verkerende bepleistering en een deel van de ondoelmatige steunberen verwijderd.

Het meubilair dateert in hoofdzaak uit het eind van de 18e eeuw. De preekstoel met doophek werd in 1794 door Grashuis en Buining gemaakt. Het grootste deel van de banken is in dezelfde stijl, men heeft hierbij oudere panelen gebruikt. De bank tegenover de preekstoel heeft barokke friezen. De zuidelijke herenbank met gestileerd snijwerk en een overkapping op getordeerde zuilen stamt uit de tweede helft van de 17e eeuw, de andere is een kopie uit 1921.

De trots van de kerk is het orgel dat in 1704 door Arp Schnitger is gebouwd (oorspronkelijk als tweeklaviers instrument gemaakt, in 1785 door A.A. Hinsz verbouwd tot orgel met een klavier). De orgelkas, gebouwd naar een ontwerp van Allert Meijer, heeft snijwerk van de hand van Jan de Rijk. Het is een van de gelukkige voorbeelden van de samenwerking van deze drie kunstenaars.

Tegen de noordwand van het koor is in de eerste helft van de 15e eeuw een half vrijstaand sacramentshuis gebouwd met nissen op twee niveaus.
Van de vele teruggevonden grafzerken vraagt vooral de onder de orgeltribune liggende priesterzerk voor Wemerus Alberti (†1541) de aandacht. In het koor verwijzen twee wapenstenen met de wapens Ubbena-Coenders naar de voormalige grafkelder voor Everdina Ubbena († 1687).

De gewelven zijn overdekt met schilderingen. Intrigerend zijn de vier vrijwel identieke heren in "Spaanse" kledij in het oostelijk gewelf. Uit dezelfde periode, maar in een andere stijl geschilderd, dateren de heiligen, waaronder een Madonna en de H. Catharina, op het westelijk gewelf. Fragmenten van de oudste beschildering uit de 13e eeuw treffen we nog aan op het koorgewelf, onder andere in de vorm van enkele dierfiguren, die de evangelisten symboliseren. Ook het Lam Gods binnen de sluitring dateert uit deze periode.



Bron: www.groningerkerken.nl